پیوند عبارت است از اتصال دو قطعه از دو گیاه یا درخت متفاوت به صورتی که بعد از پیوند تشکیل سیستمی واحد دهند. در هر عمل پیوند دو قسمت وجود دارد یکی پایه که قسمتی از گیاه است که دارای ریشه و ساقه بوده و پیوندک روی آن قرار می گیرد. قسمت دیگر، پیوندک بوده که بر روی پایه قرار می گیرد و دارای بخش هوایی گیاه یعنی برگ می باشد. در این مقاله با انواع روش های پیوند زدن درختان آشنا می شویم.
موفقیت در پیوند زدن درختان بستگی به شرایط فیزیولوژیکی درخت ، نحوه پیوند زدن درختان و وضعیت محیطی دارد. گیاهان از یک جنس و گونه مشابه معمولاً می توانند پیوند زده شوند.
اگر عمل پیوند به درستی انجام گیرد. پس از گذشت چند روز جوانه پیوندک همچنان سبز می ماند و شروع به رشد می کند اما اگر پوست پیوندک سیاه شد این نشانه این است که عمل پیوند ناموفق بوده است.
عمل پیوند زدن درختان به دو صورت کلی انجام می شود:
۱- پیوند جوانه یا پوست
۲- پیوند شاخه یا چوب
تفاوت بین پیوند جوانه و پیوند شاخه در نوع پیوندک و زمان پیوند است. در پیوند جوانه یا پوست ، پیوندک قسمت کوچکی از پوست گیاه و یا درخت همراه با یک جوانه است. ولی در پیوند شاخه یا چوب پیوندک قطعه کوتاهی از شاخه است.
بهترین زمان برای پیوند جوانه اواخر خرداد تا اواخر تابستان در زمانی که گیاه در حال رشد است. ولی پیوند چوب یا شاخه معمولا در فصل استراحت درخت یعنی در زمستان انجام می گیرد.
۱ – پیوند جوانه
در این نوع پیوند ، پیوندک به صورت پوست و یا پوست با مقدار کمی از تنه گیاه است. یوند جوانه به چند شکل انجام می‌گیرد ۱- شکمی ۲- قاشی ۳-وصله ای ۴- لوله ای ، به غیر از پیوند قاشی که در زمان استراحت درخت انجام می گیرد دیگر پیوند ها در هنگام رشد درخت باید انجام شود.
پیوند شکمی یا T شکل
پیوند شکمی را به علت T شکل بودن برشی که در پایه زده می‌شود پیوند ” تی” نیز می نامند. پیوند شکمی معمولاً در فصل بهار و تابستان زده می شود. روش کار به این صورت است که ابتدا برشی افقی در روی پوست پایه می زنیم. سپسوسط محل برش را پیدا کرده و برش دیگری عمود بر برش اول و به سمت پایین زده تا شکل T در پایه به وجود آید.
نحوه پیوند زدن شکمی
پس از انتخاب پیوندک ، پیوندک که دارای یک جوانه است را همراه با پوست و مقداری از تنه درخت جدا کرده و از بالا در زیر پوست پایه قرار میدهیم. و محل پیوند را با نخ یا نایلون محکم می بندیم. در مناطقی که بارندگی زیاد است یا در گیاهانی که شیره گیاهی آنها زیاد می باشد مانند انجیر می توان از پیوند تی معکوس استفاده کرد.
پیوند وصله ای
دومین روش از روش های پیوند زدن درختان که بررسی می کنیم پیوند وصله ای است. پیوند وصله ای معمولاً در درختانی که دارای پوست ضخیم هستند مانند گردو انجام می شود. درابتدا پیوندک را به شکل مستطیل به ابعاد ۲ در ۳ سانتی متر که همراه با یک جوانه است از گیاه و یا درخت جدا می کنیم . سپس بر روی پوست پایه قرار میدهیم و با یک وسیله نوک تیز دور تا دور پیوندک بر روی پوست پایه برش میزنیم به طوری که شکل پیوندک روی پایه رسم شود.
سپس پیوندک را از روی پایه برداشته پوست پایه را در محل مستطیل رسم شده از پایه کاملاً جدا می کنیم و پیوندک را جایگزین آن کرده و اطراف آن را با نوار پلاستیکی محکم می بندیم.
پیوند قاشی
در پیوند قاشی ابتدا پایه را به صورت عمود بر زمین نگه می داریم. سپس برشی به طول ۲ سانتی متر در تنه پایه ایجاد کرده به صورتی که برش زده شده موازی با سطح زمین باشد در مرحله بعد در حدود دو و نیم سانتیمتر بالاتر از برش اول برشی دیگری اما این بار به صورت معرب و رو به پایین می زنیم. به طوری که هر دو برش در وسط تنه پایه به همدیگر برسند و گودی گوه مانند در بدنه پایه ایجاد شود.
یوندک را نیز به گونه ای گوه مانند برش می دهیم به صورتی که در داخل گودی پایه جا شود. باید دقت شود که پیوندک برش داده شده دارای جوانه باشد. در مرحله آخر محل پیوند را محکم با طناب و چسب می بندیم.
پیوند لوله ای
روش های پیوند زدن درختان بسیار متنوع است یکی از این روش ها پیوند لوله می باشد. برای آماده کردن پیوندک در پیوند لوله ای بعد از انتخاب شاخه مناسب ، به اندازه ۲ سانتیمتر بالا و پایین جوانه برش زده و برش زده شده را دور تا دور تنه شاخه ادامه می دهیم. سپس پوست شاخه را همراه با جوانه جدا می کنیم هم اکنون پیوندک ما آماده می باشد برای آماده سازی پایه نیز متناسب با اندازه پیوندک پوست پایه را جدا کرده و پیوندک آماده شده که به شکل لوله می‌باشد را در محل پیوند قرار میدهیم. به طوری که پوست پیوندک ، تنه پایه را کاملا بپوشاند سپس محل پیوند را با چسب و نایلون محکم می بندیم.
۲ – پیوند شاخه ای یا چوب
در پیوند شاخه یا چوب ، پیوندک را از ساقه گیاه یا شاخه درختان تهیه می کنند. در این نوع پیوند ، پیوندک دارای دو یا چند جوانه است. پیوند شاخه به شکل های مختلفی صورت می گیرد که مهمترین آنها عبارتند از پیوند زبانه ، زینی ، نیمانیم ، اسکنه ، تاجی ، مجاورتی و پلی
پیوند زبانه ای
پیوند زبانه ای یکی از متداول ترین روش های پیوند زدن درختان است. از این روش پیوند برای پیوند شاخه هایی با قطر کم انجام می شود. روش کار به این صورت است که بعد از انتخاب شاخه مناسب برای پایه ، شاخه را سر زنی کرده سپس در سطح شاخه برشی به شکل زبانه ایجاد می کنیم.
آماده سازی پیوندک در پیوند زبانه ای به این صورت است که انتهای پیوندک را از دو جهت به صورت مورب برش زده تا انتهای پیوندک به شکل زبانه درآید. برش های انجام گرفته در پایه و پیوندک باید دارای شیب و زاویه مناسب با یکدیگر باشند. به صورتی که وقتی که پیوندک را بر روی پایه گذاشتیم کاملاً زبانه انتهایی پیوندک در گودی پایه به راحتی جا شود و هر دو در هم قفل شوند. در انتها می توانید محل پیوند را با استفاده از نوار پلاستیکی یا چسب محکم ببندید.
پیوند زینی
پیوند زینی شباهت بسیار زیادی به پیوند زبانه ای دارد. با این تفاوت که نحوه برش در پیوند زینی در مورد پایه و پیوندک برعکس پیوند زبانه ای است. یعنی سر پایه را با برش های زاویه دار به شکل گوه درآورده و در انتهای پیوندک شکافی عمودی ایجاد می کنند. به طوری که سر پایه در شکاف پیوندک قرار گیرد.
پیوند نیمانیم
از روش های پیوند زدن درختان ، پیوند زدن به روش نیمانیم است. در پیوند نیمانیم همانطور که از اسم آن پیداست پایه و پیوندک به صورت نیمه در محل پیوند قرار می‌گیرند تا محل پیوند کامل شود. ییوند نیمانیم تقریبا شبیه به پیوند زبانه است ولی با این تفاوت که برش های زده شده بر روی پایه و پیوندک به صورتی انجام می گیرد که سر پایه و انتهای پیوندک به شکلی عمودی به دو نیمه تبدیل می شود.
نحوه برش در پیوند نیمانیم
برای این کار با یک چاقوی تیز برشی مورب و در جهت خلاف یکدیگر یکی درسر پایه و دیگری در انتهای پیوندک زده می شود به صورتی که وقتی پایه و پیوندک در روی یکدیگر قرارمی گیرند کاملا بر هم سوار شده و مکمل یکدیگر گردند.
پیوند اسکنه
یکی دیگر از روش های پیوند زدن درختان پیوند اسکنه است. برای این نوع پیوند ابتدا با چاقوی تیز ته پیوندک را به شکل گوه می تراشیم. سپس پایه را در امتداد قطر تنه آن شکافی عمودی به عمق حدود ۵ سانتیمتر می زنیم. در آخر پیوندک را در شکاف پایه ما بین پوست و تنه قرار داده و با نخ محکم می بندیم.
پیوند تاجی
دراین روش پیوند دو برش در انتهای پیوندک زده می شود. برش اول به طول ۴ سانتیمتر و به صورت مورب است و برش دوم به طول یک و نیم سانتی متر در طرف مقابل برش اول زده می شود. تا انتهای پیوندک حالت گوه ای شود. برای آماده سازی پایه دو برش عمود به طول ۳ و ۵ سانتیمتر در پوست می زنیم و شکافی متناسب با اندازه و شکل پیوندک ایجاد می کنیم و پیوندک را بین تنه و پوست پایه به صورتی قرار می دهیم که برش بلندتر داخل قرار گیرد.
پیوند پلی یکی دیگر از روش های پیوند زدن درختان
زمانی که بخشی از تنه یا شاخه درخت آسیب دیده باشد، میتوان از پیوند پلی استفاده کرد. در واقع پیوند پلی نوعی پیوند ترمیمی می باشد. روش کار نیز به این صورت است :
یك پیوندك یكساله ای که معمولا از شاخه های همان درخت است انتخاب می کنند. سپس دو سر آن را به صورت گوه تراشیده و در پایین و در بالای محل آسیب دیده ، زیر پوست قرار می دهند. در انتها محل پیوند را با چسب یا طناب محکم می بندند.
پیوند پلی
در این روش پیوند زدن درختان در واقع پلی ایجاد می شود که مواد غذایی از پایین به بالا منتقل می شود. اگر قسمت خسارت دیده دور تا دور تنه را در بر بگیرد ، می توان از تعداد زیادی پیوندك در اطراف تنه استفاده نمود. بهترین زمان پیوند زدن درختان به روش پلی فصل بهار است.
پیوند مجاورتی
آخرین روش از روش های پیوند زدن درختان که با هم بررسی می کنیم پیوند مجاورتی است. تفاوت این پیوند با سایر پیوندها در این است که در این روش پیوند دو گیاه مستقل و دارای ریشه با یکدیگر پیوند زده می شود و پیوندک از گیاه مادری جدا نمی شود.
مراحل کارنیز به این صورت است. ابتدا در سمت راست یکی از گیاهان دو برش موازی با هم زده و پوست تنه را در بین دو برش از گیاه جدا می کنیم. همین عمل را نیز در گیاه دیگر انجام داده با این تفاوت که برش زده شده در سمت چپ گیاه صورت می گیرد. در مرحله بعد تنه دو گیاه را خم کرده و به هم نزدیک می کنیم و درمحل جدا شده پوست به هم می چسبانیم. در مرحله آخر تنه دو گیاه را محکم با طناب به هم می‌بندیم.
